سفارش حضرت علی علیه السلام به مردم‌ داری

امام علی علیه‌السلام در تمام نامه‌ها، فرمانداران و استانداران خود را نسبت به حقوق اجتماعی مردم، و باز پس گرفتن حق محرومان از ستمکاری سفارش می‌کرد.

و از نظر اخلاق اجتماعی، مسئولان نظام را به مردم‌داری، ابراز محبت و لطف نسبت به رعیت و مردم دستور می‌‌داد.

به مالک اشتر نوشت:

«و اشعر قَلبکَ الرّحمةَ للرّعیّة، و المحبة لَهم، و اللُطف بهم، ولا تَکوننَّ عَلیهم سَبُعاً ضاریاً تَغتنمُ اَکلهُم، فانّهم صِنفانِ: اِمّا اخٌ لکَ فی الدّینِ، او نَظیرٌ لک فی الخَلقِ، یَفرطُ مِنهمُ الزّلل، و تَعرِضُ لهُمُ العِللُ، و یوتی علی ایدیهم فی العَمدِ و الخَطا، فَاعطهِم مِن عَفوکَ و صَفحِکَ مِثلَ الّذی تُحبُّ و تَرضی اَن یُعطیکَ اللهُ مِن عَفوهِ و صَفحهِ.

فَانّکَ فَوقَهُم، و وآلی الامرِ علیکَ فَوقلکَ، و اللهُ فَوقُ مَن وَلّاکَ! و قَد استَکفاکَ اَمرَهُم، وَ ابتلاکَ بِهم.

«مهربانی با مردم را پوشش دل خویش قرار ده، و با همه دوست و مهربان باش.

مبادا هرگز، چونان حیوان شکاری باشی که خوردن آنان را غنیمت دانی، زیرا مردم دو دسته‌اند، دسته‌ای برادر دینی تو، و دسته دیگر همانند تو در آفرینش می‌باشند، اگر گناهی از آنان سر می‌زند، یا علت‌هایی بر آنان عارض می‌شود، یا خواسته و ناخواسته، اشتباهی مرتکب می‌گردند، آنان را ببخشای و بر آنان آسان ‌گیر، آنگونه که دوست داری خدا تو را ببخشاید و بر تو آسان گیرد.

همانا تو از آنان برتر، و امام تو از تو برتر، و خدا بر آن کس که تو را فرمانداری مصر داد والاتر است، که انجام امور مردم مصر را به تو واگذارده، و آنان را وسیله آزمون تو قرار داده است.»(1)

 

حضرت امیرالمومنین علی علیه‌السلام در نامه 27 به محمد بن ابی بکر، شیوه‌های مردم‌داری و رعایت حقوق اجتماعی انسان‌ها را اینگونه تذکر می‌دهد:

«فاخفض لهم جناحک، و الن لهم جانبک، وابسط لهم وجهک، و آس بینهم فی اللّحظة و النّظرة، حتّی لا یطمع العظماء فی حیفک لهم، و لا ییاس الضعفاء من عدلک علیهم، فان الله تعالی یسائلکم معشر عباده عن الصّغیرة من اعمالکم و الکبیرة، و الظاهرة و المستورة، فان یعذب فانتم اظلم، و ان یعف فهو اکرم؛ «با مردم فروتن باش، نرمخو و مهربان باش، گشاده‌رو و خندان باش، در نگاه‌هایت، و در نیم نگاه و خیره شدن به مردم به تساوی رفتار کن، تا بزرگان در ستمکاری تو طمع نکنند، و ناتوان‌ها در عدالت تو مایوس نگردند، زیرا خداوند از شما بندگان درباره اعمال کوچک و بزرگ، آشکار و پنهان پرسش می‌کند، اگر کیفر دهد شما استحقاق بیش از آن را دارید، و اگر ببخشد از بزرگواری اوست.»( 2)

---

پی‌نوشت‌ها:

1- نامه 53/8 نهج‌البلاغه معجم المفهرس مولف، که برخی از اسناد آن به این شرح است:

- تحف العقول، ص 126: ابن شعبه حرانی (متوفای 380هـ)

- دعائم الاسلام، ج 1 ص 350: قاضی نعمان (متوفای 362هـ)

- نهایة الارب، ج 6 ص 19: نوبری شافعی (متوفای 732هـ)

- فهرست نجاشی، ص 7: نجاشی (متوفای 450هـ)

- فهرست، ص 37: شیخ طوسی (متوفای 460 هـ)

- تاریخ دمشق، ج 3، ص 289، ح 1311 و 1314: ابن عساکر شافعی (متوفای 573 هـ)

- بحارالانوار، ج 17، ص 68 و ج 72 ص 96: مجلسی (متوفای 1110 هـ)

2-  نامه 27 نهج‌البلاغه معجم المفهرس مولف، که برخی از اسناد آن به این شرح است:

- کتاب الغرات، ج 1، صص 230 و 223 و 235 و 249: ابن هلال ثقفی (متوفای 283هـ)

- تحف العقول، ص 176 و 177: ابن شعبه حرانی (متوفای 380 هـ)

- کتاب مجالس، ص 260م 31، ح 3: شیخ مفید (متوفای 413 هـ)

- کتاب امالی، ص 24- 25 م اول ح 31/31: شیخ طوسی (متوفای 460 هـ)

- بشارة المصطفی، ص 44: طبری شافعی (متوفای 553 هـ)

- مجموعه ورام، ص 19 و 497: شیخ ورام (متوفای 605 هـ)

- تاریخ طبری، ج 3، ص 556، سنه 36: طبری شافعی (متوفای 310 هـ).

منبع:    http://article.tebyan.net